Στεφανιαία Νόσος

 Του Γιάννη Μιχαλάκη, Ειδικού Καρδιολόγου. E-mail: giannis_mgr@yahoo.com

Συμπτώματα,παράγοντες κινδύνου,Μέτρα πρόληψης,Τρόποι αντιμετώπισης.
  
Η στεφανιαία νόσος της καρδιάς είναι η πιο συχνή μορφή πάθησης της καρδιάς. Στις περισσότερες  χώρες του κόσμου, είναι η κυριότερη αιτία θανάτου σε άνδρες και γυναίκες. Υπεύθυνη κυρίως για την εμφάνιση της νόσου είναι μια κατάσταση γνωστή με το όνομα αθηρoσκλήρωση, η οποία οφείλεται στην δημιουργία αθηρωματικών πλακών που επικάθονται στο εσωτερικό των στεφανιαίων αρτηριών (των αρτηριών που παρέχουν αίμα στην καρδιά) προκαλώντας έτσι την στένωση του αυλού τους και τη μείωση του παρεχόμενου αίματος.
Τα συχνότερα συμπτώματα της νόσου είναι:
1.    Πόνος και ενοχλήσεις στο στήθος (στηθάγχη) ή πόνος στον ένα ή και στους δύο βραχίονες ή στον αριστερό ώμο, στο λαιμό, στη σιαγόνα ή στην πλάτη.

2.    Βραχύπνοια (βραχεία επιπόλαια αναπνοή).
Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων παρουσιάζει μεγάλες διαφοροποιήσεις μεταξύ των ασθενών. Τα συμπτώματα μπορεί να γίνονται σοβαρότερα με την επιδείνωση της στένωσης των αρτηριών λόγω αύξησης του σχηματισμού της αθηρωματικής πλάκας.
Παράγοντες κινδύνου.
Κατά καιρούς πολλοί παράγοντες κινδύνου έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση της στεφανιαίας νόσου. Αυτοί είναι δυνατό να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες :
 Α. Τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου
 1. Χοληστερόλη: Η χοληστερόλη είναι μια ουσία απαραίτητη για τη λειτουργία του οργανισμού. Ωστόσο όταν οι τιμές της στο αίμα υπερβούν τα ανώτερα επιτρεπτά όρια τότε αυξάνεται και ο κίνδυνος εμφάνισης της στεφανιαίας νόσου.
Φυσιολογική τιμή    κάτω από 200 mg/dl
Οριακή τιμή    200-240 mg/dl
Υψηλή τιμή    από 240 mg/dl και ¬άνω

Η HDL είναι η καλή χοληστερόλη, μια λιποπρωτείνη που ουσιαστικά καθαρίζει τις αρτηρίες από την χοληστερίνη. Οι φυσιολογικές τιμές διαμορφώνονται ως εξής:
Άνδρες    άνω από 40 mg/dl
Γυναίκες    άνω από 50 mg/dl

Η LDL η κακή χοληστερόλη, είναι μία λιποπρωτείνη  η οποία συμμετέχει ενεργά στον σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας.
Φυσιολογική τιμή    κάτω από 130 mg/dl
Οριακή τιμή    130-160 mg/dl
Υψηλή τιμή    από 160 mg/dl και ¬άνω

Όσο χαμηλότερες είναι οι τιμές της ολικής και «κακής» ¬χοληστερίνης και όσο υψηλότερες οι τιμές της ¬«καλής» τόσο το καλύτερο, γιατί μειώνεται σημαντικά η πιθανότητα πρόκλησης καρδιαγγειακών νοσημάτων.
2. Αρτηριακή υπέρταση: Ένας στους τρεις ενήλικες έχουν οριακή αρτηριακή πίεση ή εγκαθιδρυμένη αρτηριακή υπέρταση. Οι φυσιολογικές τιμές, υπό την έννοια ότι συναντώνται σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι 120-129/80-84 mmHg.
Προϋπέρταση, ένα στάδιο που μπορεί να φέρει την ήπια υπέρταση,
δηλαδή 140-159 τη συστολική και 90-99 τη διαστολική.
Από εκεί και ύστερα υπάρχει η μέτρια υπέρταση, (πάνω από τα 160/100 mmHg) και η βαριά υπέρταση (πάνω από 180/110 mmHg).
3. Σακχαρώδης διαβήτης: O σακχαρώδης διαβήτης είναι μια νόσος η οποία προσβάλει τόσο τα μικρού όσο και τα μεσαίου και μεγάλου μεγέθους αγγεία του σώματος.Μια εκδήλωση της μακροαγγειοπάθειας που οφείλεται στο διαβήτη είναι και η στεφανιαία νόσος. Ιδιαίτερη λοιπόν σημασία έχει ο έλεγχος και η σωστή ρύθμιση του διαβήτη.
4. Κάπνισμα : Οι καπνιστές έχουν διπλάσια πιθανότητα εμφάνισης καρδιακού επεισοδίου και ο κίνδυνος θανατηφόρου καρδιαγγειακού συμβάματος αυξάνεται 5,5 φορές στους βαρείς καπνιστές σε σχέση με τους μη καπνιστές. Ακόμη και το παθητικό κάπνισμα, αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου.
5. Παχυσαρκία:  Η υπέρμετρη εναπόθεση λίπους στο σώμα  και κυρίως στην περιοχή της κοιλιάς, αποτελεί έναν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση της στεφανιαίας νόσου. Στους άνδρες ο κίνδυνος φαίνεται να αρχίζει, όταν η περίμετρος μέσης είναι μεγαλύτερη από 102 εκατοστά, ενώ στις γυναίκες ο κίνδυνος αρχίζει όταν η περίμετρος μέσης είναι μεγαλύτερη από 89 εκατοστά.
6. Περιορισμένη φυσική δραστηριότητα: Ο περιορισμός της φυσικής δραστηριότητας σε συνδυασμό με την πλούσια σε λιπαρά διατροφή είναι παράγοντες που πρέπει να τροποποιηθούν.
Η φυσική δραστηριότητα αυξάνει την HDL χοληστερόλη και μειώνει την αρτηριακή πίεση.                                
7. Προσωπικότητα : έχει ενοχοποιηθεί η προσωπικότητα τύπου Α, το καθημερινό άγχος, η ψυχική ένταση και η τελειοθηρική συμπεριφορά. Επίσης ενοχοποιούνται η κατάθλιψη και η επιθετική συμπεριφορά.

Β. Μη τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου
 1. Φύλο: Οι άνδρες έχουν αυξημένο κίνδυνο (σε σχέση με τις γυναίκες). Ορμονολογικοί παράγοντες προστατεύουν τις γυναίκες (οιστρογόνα) από την εμφάνιση της στεφανιαίας νόσου.
2. Οικογενειακό ιστορικό πρώιμης στεφανιαίας νόσου: Παιδιά των οποίων οι γονείς πάσχουν από στεφανιαία νόσο και ειδικά όταν αυτή έχει εμφανιστεί πριν την ηλικία των 50 ετών, έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου (οικογενείς δυσλιπιδαιμίες).
3. Ηλικία: Με την αύξηση της ηλικίας αυξάνεται και ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου. Έτσι για τους άνδρες ο κίνδυνος αυξάνεται μετά την ηλικία των 45 ετών, ενώ για τις γυναίκες μετά την ηλικία των 55 ετών ή νωρίτερα αν εμφανίσουν πρώιμη εμμηνόπαυση.
Τρόποι αντιμετώπισης της  Νόσου.
Η στεφανιαία νόσος μπορεί να αντιμετωπιστεί με τρεις διαφορετικούς τρόπους ή ακόμη και με συνδυασμό κάποιων ή και όλων των τρόπων αυτών:
•    Φαρμακευτική θεραπεία. Η χορήγηση συγκεκριμένων φαρμάκων έχει σαν στόχο τον περιορισμό των συμπτωμάτων αλλά και την βελτίωση της επιβίωσης των ασθενών. Πολλοί ασθενείς αντιμετωπίζονται ακόμα και σήμερα με αυτόν τον τρόπο.
•    Αγγειοπλαστική στεντ (μπαλονάκι). Αν μετά την στεφανιογραφία διαπιστωθούν βλάβες σε μία ή σε περισσότερες στεφανιαίες αρτηρίες, που προκαλούν στένωση μεγαλύτερη από 70 % της διαμέτρου του αυλού, τότε είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί ο ασθενής με αγγειοπλαστική.
•    Επέμβαση ανοικτής καρδιάς (By pass). Στην περίπτωση αυτή ο χειρουργός χρησιμοποιώντας μοσχεύματα παρακάμπτει με ειδικό τρόπο την στένωση που αποκάλυψε η στεφανιογραφία και έτσι βελτιώνεται η αιμάτωση της καρδιάς.
Μέτρα πρόληψης
•    Διακοπή καπνίσματος. Το κάπνισμα υπερδιπλασιάζει τις πιθανότητες για εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου και καθιστά τους καπνιστές 6 φορές πιο επιρρεπείς στα εμφράγματα του μυοκαρδίου.
•    Σωστή διατροφή με λίγα λιπαρά, κυρίως αποφυγή κορεσμένων λιπαρών (κόκκινα κρέατα). Όσο αυξάνεται άνω του φυσιολογικού η χοληστερίνη στο αίμα, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης στεφανιαίας νόσου. Το πρώτο βήμα για τον έλεγχο της χοληστερίνης είναι η κατανάλωση τροφίμων χαμηλών λιπαρών.
•    Έλεγχος αρτηριακής πίεσης. Όπως και με την χοληστερίνη, όσο υψηλότερη είναι η αρτηριακή πίεση τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες εκδήλωσης της στεφανιαίας νόσου.
•    Τακτική άσκηση. Μειώνει τον κίνδυνο για έμφραγμα του μυοκαρδίου από 33–50%.
•    Ελάττωση στρες με ασκήσεις χαλάρωσης και αποφυγή στρεσογόνων παραγόντων.
•    Έλεγχος βάρους. Η παχυσαρκία εκτός από σωρεία άλλων προβλημάτων, σας καθιστά ευάλωτο απέναντι και στην στεφανιαία νόσο.
•    Αιματολογικές εξετάσεις :
1.    Έλεγχος για διαβήτη. Ο Διαβήτης μπορεί να διαγνωσθεί με μια απλή εξέταση ούρων στην οποία μπορεί να ανευρεθεί υψηλή ποσότητα γλυκόζης σε αυτά. Συνήθως συνοδεύεται με μια εξέταση αίματος για να διαπιστωθούν τα επίπεδα γλυκόζης και στο αίμα, όπως  η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, μια μορφή της αιμοσφαιρίνης που χρησιμοποιείται για να καθορίσει την  μέση τιμή γλυκόζης στο αίμα μας, τους τελευταίους 3 μήνες περίπου. Η εξέταση περιλαμβάνει όλες τις ηλικίες, εάν εμφανίζονται τα συμπτώματα με τα οποία μπορεί να εκδηλωθεί η νόσος, όπως πολυδιψία, πολυουρία/συχνουρία, πολυφαγία, αίσθημα πείνας, κόπωση, θολή όραση, ναυτία, έμετο, απώλεια σωματικού βάρους (παρά την πολυφαγία) και άλλα.
2.    Έλεγχος επιπέδων τριγλυκεριδίων. Ελέγχοντας τους παράγοντες αυτούς μειώνουμε σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών της νόσου και κυρίως τον κίνδυνο εκδήλωσης ενός εμφράγματος του μυοκαρδίου.
•    Μείωση κατανάλωσης αλκοόλ.  Η μέτρια κατανάλωση μειώνει τις πιθανότητες καρδιακών παθήσεων. Για τις μεν γυναίκες μία μέτρια ποσότητα θεωρείται η κατανάλωση μέχρι ενός ποτηριού αλκοόλ την ημέρα και αντίστοιχα για τους άντρες μέχρι 2 ποτηριών, την ημέρα.
•    Πάντα επίκαιρο και σοφό είναι το μήνυμα του Πυθαγόρα ¨να μη φθείρουμε την καρδιά μας με θλίψεις και έννοιες! Η κατάθλιψη και το άγχος σκοτώνουν την καρδιά...¨
Οδηγίες προστασίας για το καλοκαίρι.
Το καλοκαίρι με τις υψηλές θερμοκρασίες που επικρατούν συνήθως στη χώρα μας, στα άτομα όπου υπάρχει μια υποκείμενη καρδιοπάθεια όπως η στεφανιαία νόσος, η καρδιά μπορεί να μην είναι σε θέση να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του σώματος. Χρειάζεται όμως πριν την έναρξη των διακοπών να υποβληθούν σε έναν τυπικό καρδιολογικό έλεγχο και παράλληλα να ενημερώσουν το γιατρό τους για τον τόπο διακοπών και το επίπεδο της δραστηριότητας που πρόκειται να έχουν ώστε να λάβουν τις σχετικές οδηγίες.
Σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο ο προληπτικός καρδιολογικός έλεγχος θα πρέπει να περιλαμβάνει εξετάσεις ρουτίνας (πχ ηλεκτροκαρδιογράφημα, δοκιμασία κόπωσης, υπερηχογράφημα καρδιάς),τροποποιήσεις της δοσολογίας των φαρμάκων τους, καθώς ασθενείς με στεφανιαία νόσο  που λαμβάνουν αγωγή για την πίεση και την καρδιά τους είναι πιθανό τους θερινούς μήνες να εμφανίζουν επεισόδια ζάλης, αδυναμίας από τη μεγάλη πτώση της πίεσης ή/και πρησμένα πόδια από την αυξημένη αγγειοδιαστολή.
* Να αποφεύγετε τον ήλιο κατά τις ώρες υψηλής ακτινοβολίας  μεταξύ 12 - 5 μ.μ.
* Να αποφεύγετε τη βαριά σωματική εργασία και την υπερβολική άθληση, ιδιαίτερα σε χώρους με υψηλή θερμοκρασία ή υγρασία. Να κολυμπάτε 30 - 45 λεπτά την ημέρα (έστω και σε ήπια ένταση), γιατί το ευεργετικό όφελος της άσκησης είναι τότε περισσότερο εμφανές.
* Να αποφεύγετε τα πολύωρα ταξίδια με αστικά μέσα συγκοινωνίας κατά τη διάρκεια της υψηλής ζέστης.
* Να πίνετε άφθονα υγρά (έως 1,5 - 2 λίτρα).
* Να αποφεύγετε τα μεγάλα γεύματα. Να έχουν μεσολαβήσει τουλάχιστον 2 ώρες από το τελευταίο γεύμα πριν το κολύμπι.
* Κατά τη διάρκεια της ημέρας να κάνετε αρκετά ντους με χλιαρό νερό.
* Να αποφεύγετε τα οινοπνευματώδη ποτά.
* H επαφή με το νερό να γίνεται σταδιακά. Έτσι, θα αποφεύγετε την απότομη και μεγάλη αύξηση της αρτηριακής πίεσης που μπορεί να προκύψει όταν ξαφνικά βρεθείτε από τους 40 βαθμούς Κελσίου του περιβάλλοντος στους 25 βαθμούς της θάλασσας.
Στο σημείο αυτό καθίσταται προφανές ότι τα άτομα με σοβαρά καρδιαγγειακά νοσήματα όπως είναι η στεφανιαία νόσος, πρέπει να ακολουθούν ευλαβικά  τους ανωτέρω βασικούς κανόνες κατά τους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ, ΕΙΔΙΚΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ

************************************************************************